Veel stichtingen en verenigingen huren zzp’ers in zonder precies te weten wat daarbij komt kijken. Dat kan flinke gevolgen hebben, waarschuwt bedrijfsjurist Caspar Otten werkzaam bij Haert, MVO partner van Supportpunt. Tijdens een recente informatieavond van Supportpunt, deelde hij inzichten over de wet- en regelgeving rondom zzp’ers en schijnzelfstandigheid.

Haert ondersteunt organisaties bij alle externe inhuurvraagstukken, met name door goed te kijken naar de juridische aspecten en risico’s die komen kijken bij het werken met zelfstandigen. “Wij creëren grip op inhuur voor onze klanten”, vertelt Caspar. “Of het nu om zzp’ers gaat, detachering of aansluiting op een uitzendbureau – wij regelen het. Ons doel is om als een soort inhuurregisseur te fungeren.” De wet- en regelgeving rondom zzp’ers is vaag en onduidelijk vindt Caspar. “Wij zorgen voor een goede dossieropbouw en controles op de zzp’er. Heeft hij een KvK-inschrijving? Werkt hij voor meerdere opdrachtgevers? Dat zijn allemaal elementen waar de Belastingdienst op let om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid.”

De wet DBA
Volgens Caspar ontstaan veel misverstanden al bij het begrip zelf: de Wet (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), oftewel de Wet DBA. “Er wordt vaak in de volksmond gezegd: er wordt gehandhaafd op de wet DBA en dan hoor je de term schijnzelfstandigheid. Maar als je het juridisch bekijkt is dat niet correct”, legt hij uit. “De Belastingdienst controleert of er sprake is van een arbeidsovereenkomst – dat is dwingend recht. En als dat het geval is, moet je als opdrachtgever loonbelasting inhouden.”

Of er sprake is van een arbeidsovereenkomst, wordt bepaald aan de hand van drie elementen: loon, een verplichting tot persoonlijke arbeid en gezag. “Als die drie elementen in de praktijk aanwezig zijn, is er sprake van een arbeidsrelatie – ook al heb je op papier iets anders afgesproken.”

Waarom het misgaat
In 2023 was het zogeheten Deliveroo-arrest een belangrijke uitspraak. De rechter oordeelde dat er sprake was van een arbeidsovereenkomst, ondanks dat de bezorgers als zzp’er werkten. “De beoordeling is altijd holistisch – je moet naar alle omstandigheden kijken, en je weet van tevoren niet welk element zwaarder weegt.” Dat maakt het lastig volgens Caspar: “De ene zzp’er kan op een opdracht wél zelfstandig zijn, terwijl een andere dat niet is, simpelweg omdat hij geen ander werk heeft of net uit dienst komt bij dezelfde opdrachtgever.”

Stichtingen en verenigingen
Bij stichtingen en verenigingen spelen ook nog andere complicaties mee. “Vaak werken zij veel met vrijwilligers en is het verschil tussen vrijwilligerswerk, loondienst en zzp niet altijd even duidelijk. Een foutje kan grote gevolgen hebben.” Een concreet voorbeeld? “Stel, een zzp’er doet elke week wat klusjes voor 200 euro. Dan lijkt het vrijblijvend, maar als hij geen andere opdrachtgevers heeft en jij bepaalt wat hij doet en wanneer, dan kan de Belastingdienst dat zien als loondienst.”

Bij stichtingen en verenigingen spelen extra aandachtspunten. “Zo werken ze vaak met vrijwilligers, en het onderscheid tussen vrijwilligerswerk, loondienst en zzp-werk is niet altijd helder. Een kleine vergissing kan al snel grote gevolgen hebben”. Een voorbeeld: stel dat een zzp’er jarenlang wekelijks voor 200 euro wat klusjes doet. “Dat lijkt misschien onschuldig, maar als hij geen andere opdrachtgevers heeft en jij bepaalt wat hij doet en wanneer, dan kan de Belastingdienst dit aanmerken als een dienstverband. Dat kan leiden tot naheffingen en boetes.”

En dat risico is niet hypothetisch. Caspar: “In een zaak die ik ken, werkte een zzp’er al jaren voor een stichting aan een website. Toen de samenwerking stopte, claimde hij 150.000 euro – met succes – omdat hij volgens de rechter eigenlijk in de praktijk een werknemer was.”

De schade die uit een claim voorkomt kan hoog zijn. “De Belastingdienst claimt de loonheffingen. Daarnaast kan het zijn, als je onder een bepaald verplichte cao of pensioen valt, dat je dan ook nog een claim krijgt van het pensioenfonds.”

Wie is verantwoordelijk?
Sinds de invoering van de Wet DBA in 2016 ligt de verantwoordelijkheid bij zowel opdrachtgever als opdrachtnemer. “Vroeger had je de VAR-verklaring. Daarmee gaf de Belastingdienst vooraf duidelijkheid. Met dat document wist je als opdrachtgever hoe je moest omgaan met de loonbelasting. Nu moet je dat zelf beoordelen. En dus ook zelf de risico’s dragen.”

Herken de signalen van schijnzelfstandigheid
“Let op gezag,” benadrukt hij. “Als je als opdrachtgever bepaalt hoe iets gedaan moet worden – bijvoorbeeld welke tools iemand moet gebruiken of hoe laat hij op kantoor moet zijn – dan oefen je gezag uit. Dat is één van de kernpunten waarop je wordt beoordeeld.”

Drie tips voor een veilige samenwerking

1. De werkzaamheden moeten geschikt zijn voor een zzp’er. Verbind aan de werkzaamheden een concreet resultaat. Het is vaak specifiek, onderscheidend werk met een resultaatplicht. “Bijvoorbeeld, je laat een zzp’er een onderzoek doen met als eindproduct een rapport. Spreek een vaste vergoeding af en een duidelijke deadline.”
2. Check of de zzp’er ook écht ondernemend is. Heeft de zzp’er een KvK-inschrijving? Werkt hij voor anderen? Heeft hij een website? Al die dingen tonen aan dat hij echt ondernemend is.
3. Maak het onderscheid zichtbaar. Laat de zzp’er zich niet gedragen als een werknemer. Geen bedrijfskleding, geen personeelsuitjes of kerstgeschenk. Een zzp’er is een passant, geen onderdeel van je team.

Kun je aan bovenstaande punten niet voldoen:
“Stop direct met de samenwerking,” adviseert Caspar. “Als dat niet lukt, bijvoorbeeld iemand heeft een hele prominente rol binnen je organisatie, ga dan met je zzp’er in gesprek. Kijk of de mogelijkheid er is om er een loondienst van te maken. Lukt dat niet, zorg dan dat de afspraken met de zzp’er duidelijker op papier komen. En dat die afspraken ook feitelijk kloppen in de praktijk.”

Zelf beoordelen? Gebruik modelovereenkomsten
Een modelovereenkomst is een overeenkomst goedgekeurd door de Belastingdienst die de rechtsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer weergeeft. Ook handig is de website Hetjuistecontract.nl en de  Webmodule beoordeling arbeidsrelatie.

Kun je nog met een gerust hart zzp’ers inhuren?
“Jazeker”, zegt Caspar. “Je moet met gezond verstand kijken naar de reden waarom je iemand inhuurt en de duur ervan. Zorg dat je je afspraken en overwegingen op papier zet. Waarom huur je iemand in en wat heb je met elkaar afgesproken? Verzamel ook de gegevens van je zzp’ers: een KvK uittreksel en een polis van de verzekering. Laat zien dat je er goed over na hebt gedacht en je hebt ingelezen.”